Kapital Manga kime hitap ediyor?

Bana hitap ettiği kesin. Hem bir manga okuyucusu olarak, hem bir Marxist olarak, hem Kapital’i okumuş ve ekonomi-politik dersi almış biri olarak, hem bir siyaset ve de iktisat öğrencisi olarak vs. bu konuda birkaç kelam etmesem artık ayıp olurdu. Bildiğiniz gibi Yordam Kitap Kapital’in manga versiyonunu 2 cilt halinde yayımladı. Eser hem Kapital’deki temel kavramları açıklıyor hem de peynirci çocuk Robin’in kapitalist sistem içindeki macerasını anlatıyor.

Yordam Kitap zaten en sevdiğim yayınevlerinden biridir. Türkiye’deki Marxist külliyata önemli katkıları olmaktadır. Kapital Manga’yı yayımlamakla çok iyi bir iş yaptılar. Yine de eser hakkında bazı çelişkili düşüncelerim var. Mangacı yanımın beklentilerinin biraz altında kalırken Kapitalci yanımı oldukça etkiledi. Tabii bunun nedeni yayınevinin derdinin otakuları tatmin etmek değil Marxizmi kitlelere anlatabilmek olması. Bu yüzden kitap bir manganın olması gerektiği gibi sağdan sola değil, normal çizgiromanlar gibi soldan sağa gidiyor. Manga okuyucusu olmayan biri bunun ne kadar üzücü bir şey olduğunu anlayamaz. İnternetten okuyabildiğimiz halde mangaların Türkiye’ye de getirilmesini istiyoruz çünkü güzel kapaklı manga ciltlerini sayfaları sağdan sola çevirerek okumak çok büyük bir zevk. Çeviri açısından da Kapital Manga pek sevimsiz, yapmacık, Japonca’nın havası yok. İyi bir manga çevirisi okuyanda sanki o eser Türkçe yazılmış hissi değil, sanki okuyucu Japonca okuyabiliyormuş hissi uyandırmalı. Bilmem ne demek istediğimi anlatabildim mi. Karşılığı bulunmayan Japonca sözcükleri olduğu gibi bırakmaktan çekinilmemeli, dipnotlarla açıklamaları yapılmalı. Arkaplandaki, ses efektlerini anlatan Japonca harflere de hiç dokunulmamalı çünkü onlar artık resmin bir parçasıdır.

Bunlar mangacı yanımın serzenişleriydi şimdi gelelim işin Kapital kısmına. Kapitalin içeriği çok basit ve sevimli bir şekilde anlatılabilmiş. Çok ilginç bulduğum bu iktisat konularını çok sevdiğim manga formatında okumak benim için eğlenceli bir deneyim oldu. Önemli kavramların hiçbiri atlanmamış ve Marx’ın anlatımına benzer örneklerle anlatılmış. Tüm bunların küçücük mangaya sığdırılabilmesi şaşırtıcı. En çok hoşuma giden yerlenden biri iş bölümü ve yabancılaşmanın anlatılışıydı: Fabrikasını yeni açan ve kapitalizmi anlamaya çalışan Robin yolda gördüğü çocuk işçiye ne üretimi yaptığını sorar çocuk saf bir şekilde ürünü sağdan alıp sola koyma üretimi yaptığını söyler. Robin “iyi de neyin üretimini yapıyorsun?” diye üsteler ama zavallı çocuk bilmemektedir ve “işte bunu burdan alıp buraya koyma üretimi yapıyorum.” diye cevap verir. Çok sevimli bir kareydi, çocuk cevap verirken bir yandan da yolun ortasında sağa sola dönerek hareketleriyle yaptığı “üretimi” gösteriyordu.

İktisatla alakasız insanların da görüşlerini almak için kitabı anneme ve kardeşime de okuttum, severek okudular. Ben daha çok kavramların anlatımını ilgi çekici bulmuştum ama ortayaşlı bir tarih öğretmeni ve 17 yaşında metalci bir kızdan oluşan bu sample grubumdan aldığım sonuçlara göre onlar daha çok Robin’in başına gelenlerle ilgilendiler. Kardeşim ilk cildi bitirince devamının olup olmadığını sordu. Sanırım benim için sonu çok aşikar olan Robin’in fabrikasının hikayesi onlar için sürükleyiciydi. Bir de okur kendini Robinle çok çabuk özdeşleştirebiliyor çünkü işini büyütmek fabrika açmak herkese çekici gelen ve masum görünen şeyler.

Benim için Engels’in anlatıcı olarak katıldığı 2. cilt çok daha ilgi çekiciydi. Ve hoş bir sürpriz: hikayenin sonunda Marx’ı da görüyoruz. Kapital’i yalayıp yutmuşların çok eğlenerek okuyacağından eminim ama bence kitabın asıl önerilmesi gereken kesim liseliler. Kapital Manga’nın gayet eğitici bir kitap olduğuna inanıyorum, lise öğrencilerinin hem Marxizmin temel kavramlarını anlamaları hem de göz korkutan bu konulara olan ilgilerinin ve anlayabileceklerine dair özgüvenlerinin artması açısından yararlı olacaktır.